Azərbaycanın Fiziki Coğrafiyası Sual və Cavabı

AZƏRBAYCANIN FİZİKİ COĞRAFİYASI

Sual və Cavabı

.Azərbaycan:
-Ən hündür nöqtəsi: Bazardüzü
-Ən alçaq nöqtəsi: Xəzərdənizi
-Şimal nöqtəsi:Quton dağ
-Cənub nöqtəsi:Astara çayı
-Qərb nöqtəsi:Çandar göl ( Sədərək)
-Şərq nöqtəsi:Neft daşları ( Şah dili)

74.Azərbaycanın Quru Sərhədləri:
-Ermənistan. Ən uzun sərhəddimiz Ermənistanladır. Qərb istiqamətində
-İran cənub istiqamətində
-Gürcüstan şimal qərb istiqamətində
-Rusiya şimal istiqamətində
-Türkiyə-cənub qərb istiqamətində

75. Azərbaycanın Dəniz sərhədləri:
1.Rusiya
2. İran
3. Qazaxıstan
4. Türkmənistan

76. Azərbaycanın Ən iri strukturları:
– Böyük Qafqaz dağları, Kiçik Qafqaz dağları ,Talış dağları və Kür-Araz ovalığı.

77.Böyük Qafqaz dağları:
-bir neçə silsilədən ibarətdir. Bunlardan ən hündürü Baş Qafqaz sıra dağları və yaxud Baş suayrıcı adlanır. Bu silsilədə Bazardüzü, Bazaryurd, Tufan, Qutondağ kimi hündür zirvələr var.
-Böyük Qafqazın şimal-şərq yamacında Qusar maili düzənliyi, Samur Dəvəçi ovalığı və Şollar düzü yerləşir.

78.Kiçik Qafqazın ən hündür zirvəsi :
-Əlyəz zirvəsidir.

79.Azərbaycanda Kiçik Qafqazın ən hündür zirvəsi:
-Murovdağm Gamışdağ zirvəsidir.

80.Kiçik Qafqaz dağlarıda bir neçə silsilədən ibarətdir:
-Murğuz, Şahdağ, Murovdağ, Zəngəzur Dərəlyəz. Kiçik Qafqazda Qarabağ vulkanik yaylası yerləşir. Naxçıvanda Orta Araz çökəkliyində Arazboyu düzənlik yerləşir.

81.Respublikamızın cənubunda :
-Talış dağları yerləşir. Talış dağları 3 silsilədən ibarətdir: Burovar, Peştəsər və Talış silsiləsi.

82. Talış dağları :
-Talış dağları ilə Xəzər dənizi arasında Lənkəran ovalığı yerləşir. Kür çayı ilə Araz çayı arasında Mil düzü yerləşir. Kürün sağ sahilində Muğan düzü yerləşir. Muğan düzündən Xəzərə tərəf qalan düzənlik Salyan düzü adlanır. Kürün sol sahilində Şirvan düzü və Küdrü-Şirvan düzü yerləşir.

TEKTONİK ZONALAR

83.Azərbaycan 5 tektonik zonaya ayırlır:
1. Böyük Qafqaz tektonik qalxması zonası. Bura Qobustan və Abşeron daxildir
2. Kiçik Qafqaz tektonik qalxması. Talış dağları bura daxildir.
3. Kür tektonik çökmə zonası. Bu zonaya Acınohur-Ceyrançöl və Kür-Araz ovalıqları daxildir.
4. Ön Qafqaz tektonik çökmə zonası. Qusar maili düzənliyi, Şollar düzü və Samur Dəvəçi ovalığı bu zonaya daxildir.
5. Araz tektonik çökmə zonası. Arazboyu düzənliyin bir hissəsi bura daxildir.Respublikamızın: dağlıq ərazilərində denudasiya prosesi gedir. Kür-Araz ovalığında və digər düzənliklərdə akkumlasiya prosesi gedir.
Qobustan və Abşeronda külək erroziyası daha güclüdür.
Sürüşmə prosesi dağlıq ərazilərdə baş verir.

GEOLOJİ QURLUŞU

84.Respublikamızda ən qədim süxurlar:
-Naxçıvanda Dərəlyəz silisəsində və Sədərək qalxmasındadır.

85.Azərbaycanda sahə etibarı ilə ən çox yayılan çöküntülər:
-Kaynozoy çöküntüləridir.

86.Azərbaycan Palçıq vulkanlarının çoxluğuna və böyüklüyünə görə:
-dünyada birinicidir. Palçıq vulkanları daha çox Abşeron və Qobustandadır.

FAYDALI QAZINTILARI

87.Neft-qaz ehtiyatları:
– Abşeron yarmadası ( Xəzərin şelf zonası, Bakı və Abşeron arxipelaqı adalarında), Mərkəzi Aran, Siyəzən, Ceyrançöl, Gəncə (Naftalan )

88.Neft yataqları:
-Azəri, Çıraq, Günəşli, Şalıdəniz, Qaradağ

89.Qaz yataqtarı:
– Şahdağ, Qaradağ, Mişovdağ, Gürgan, Zirə

90.Yanar şist ehtiyatları:
– İsmayıllı və Qobustan

91.Mis yataqları:
-Gədəbəy, Kəlbəcər, Naxçıvan

92.Polimetal yataqları:
-Naxçıvanda Gümüşlü, Ağdərədə Mehmana, Balakəndə Filizçay

93.Molibden yatağı:
-Ordubadda Paraqaçay

94.Qızıl yataqları:
– Kəlbəcər və Zəngilan

95.Civə yataqları:
-Kəlbəcər ( Şorbulaq və Ağyataq ) və Naxçıvan

96. Əhəngdaşı (kubik):
-Qobustan, Abşeron, Qazax, Tovuz, Ağdam

97.Travertin ehtiyatları:
Naxçıvan (Şahtaxtı) və Kəlbəcər

98.Mərmər:
-Daşkəsən və Naxçıvan

99.Mineral bulaqlar:
– Naxçıvan (Sirab, Badamlı ,Vayxur), Kəlbəcər (İstisu),
Dəvəçi (Qalaaltı), Şuşa (Turşsu, Şırlan), Qax (İlisu), Abşeron (Şıx, Suraxanı). Quba (Xaltan Xaşı, Cimi)

100.Daşkəsən:
-dəmir filiz ehtiyatı var.
-Daşkəsən “Azərbaycan Uralı” adlandırılır.Zəylik alunit ehtiyatına görə dünyada ikincidir.

İQLİM VƏ İQLİM TİPLƏRİ

101.Azərbaycanın iqlimi :
-Böyük Qafqaz dağları şimaldan gələn soyuq küləklərin, Kiçik Qafqaz dağları isə cənubdan gələn isti və quru küləklərin qarşısını alır. Xəzər iqlimi mülayimləşdirir.

102. Ən çox günəşli saatlar:
-Arazboyu düzənlikdədir.

103.Ən az günəşli saatlar:
-Lənkəran ovalığı və Şollar düzündədir.

104.Azərbaycanda mütləq maksimum temperatur:
-Culfada müşahidə olunub (+44).

105.Mütləq minimum temperatur :
-Böyük Qafqazın yüksək dağlığında olur (-42 -45)

106.Azərbaycan hansı iqlim qurşağında yerləşir?
– subtropik və mülayim

107.Respublikada:
-4 iqlim rayonu 9 iqlim tipi var.

108. İqlim rayonları bunlardır:
1.Yarımsəhra və quru çöl iqlimi
2.Mülayim isti iqlim
3.Soyuq iqliın
4.Dağ tundra iqlimi.
Soyuq iqlim Lənkəran və Aran vilayətində formalaşmır.

HAVA KÜTLƏLƏRİ VƏ YAĞINTILAR

109.Azərbayacana aşağıdakı hava kütlələri daxil olur:
1.Kontinental hava kütlələri. Bu zaman temperatur aşağı düşür.
2.Mülayim. Tempratur aşağı düşür.
3.Tropik.İ1 boyu cənubdan daxil olur. Hava isinir.
Xəzri küləkləri qışda əsdikdə havanın tempraturu aşağı düşür. Yayda əsdikdə isə havanı sərinləşdirir.
Gilavar küləkləri havanı isidir.

110.Ən az yağıntı :
-Abşeron yarmadasının cənubuna düşür.

111. Ən çox orta illik yağıntı :
-Talış dağlarının ətəklərinə düşür.

112.Ən çox yağıntı :
– Astaranın Gəgiran kəndinə düşür.
113.Abşeron, Kür-Araz ovalığı, Qobustan, Acınohur-Ceyrançöl, Arazboyu düzənlik, Samur-Dəvəçi ovalığına:
– yağıntı az düşür.

ÇAYLAR

114.Çayların hamısı:
-Xəzər hövzəsinə aiddir.

115.Azərbaycanın ən hündür şəlaləsi:
-Mucux şəlaləsidir (Oğuz rayonunda yerləşir).

116.Çaylar coğrafi yerləşməsinə görə 4 qrupa bölünür:
1.Böyük Qafqazın şimal-şərq yamacının çayları: Samur, Qusarçay, Qudyalçay, Qaraçay, Vəlvələçay. Bu çaylar Xəzərə tökülür.
2.Abşeron-Qobustan çayları: Pirsaat, Ceyrankeçməz, Sumqayıtçay:
3.TaIış çayları: Bolqarçay, Viləşçay, Lənkərançay, Astaraçay.
4.Kürhövzəsinin çayları:
1.Naxçıvan çayları: Naxçıvançay, Ordubadçay, Gilançay, Əlincəçay. Araza tökülürlər.
2.Kiçik Qafqaz çayları: Ağstafaçay, Tovuzçay, Əsrikçay, Zəyəmçay Şəmkirçay, Gəncəçay, Kürəkçay, Tərtər, Xaçıncaçay. Bu çaylar Kürün sağ qollarıdır.
3.Şirvan çayları: Əlicançay, Türyançay, Göyçay, Girdimançay, Ağsuçay. Bu çaylar Kürün sol qollarıdır.
4.Kiçik Qafqaz çayları: Həkəri, Oxçuçay, Quruçay. Bu çaylar Araza axır
5. Böyük Qafqazın cənub yamacı çayları: Mazımçay, Balakənçay, Talaçay, Katexçay, Şinçay. Bu çaylar Kürün sol qollarıdır.

117.Kür çayı:
-Azərbaycanın ən uzun çayıdır ( 1515 km). Türkiyədən başlayır Gürcüstan keçərək Xəzərə tökülür. Respublikamızda gəmiçilik üçün yararlı yeganə çaydır. Kür çayı üzərində Mingəçevir, Varvara, Şəmkir, Yenikənd su anbarları tikilib

118.Kənardan mənbəyini götürən çaylar(tranzit):
-Kür, Araz, Samur, Qanıx Qabırrı ,Tovuzçay, Oxçuçay

119.Rejimi tənzimlənən çaylar:
-Kür, Araz, Tərtər, Ağstafa, Tovuzçay Sərhəd çayları: Samur, Araz, Qanıx, Qabırrı, Bolqarçay, Astaraçay Samur çayı birbaşa Xəzərə tökülür.

120.Respublikamızda ən iri göl:
Sarısu

121. Ən dərin göl:
-Göy göldür

122.Su anbarları:
-Ən böyüyü Mingəçevir su anbarıdır. Sahəsinə görə ikinci yeri Araz su qovşağı tutur. Araz üzərində Bəhramtəpə və Mil-Muğan su anbarları var. Kürün üzərində Şəmkir, Varvara, Yenikənd su anbarları var. Tərtərçay üzərində Sərsəng su anbarı var. Abşeron ərazisində Ceyranbatan su anbarı var.

123.Xəzər Dənizi:
Ən dərin yeri Lənkəran çökəkliyidir.
Limanları: Bakı, Həştərxan, Türkmənbaşı, Mahaçqala
Adaları:Bakı və Abşeron arxipelaqları,Çeçen, Tulen Yarımadalar: Abşeron, Buzaci, Manqustau, Türkmənbaşı Körfəzlər: Böyük və Kiçik Qızılağac, Bayıl buxtası, Türkmən Xəzərə tökülən çaylar: Volqa, Ural, Emba, Samur, Kür, Qızılüzən.
Xəzər dənizinə tökülən suyun 82%-i Volqa çayının payına düşür Xəzərin şimal hissəsi qışda donur.

124.Xəzərin 3 böyük problemi var:
-Səviyyə problemi
-Ekoloji problemi
-Bioloji problem

TORPAQ, BİTKİ VƏ MEŞƏ ÖRTÜYÜ

125.Harada sarı torpaqlar yayılıb?
– Lənkəranda. Bu torpaqlarda çay, limon, feyxoa, yəni sitrus meyvələri və tərəvəz bitkiləri becərilir.

126. Dağ qara torpaqları:
– Böyük Qafqazda (Şamaxı və İsmayıllı) yayılıb.

127.Düzənlik ərazilərin torpaqları:
– boz, boz-qonur, boz-çəmən və şoran torpaqlarıdır.

128.Şoran torpaqlar:
-Kür-Araz ovalığında daha geniş yayılıb.

129.Suvarma tətbiq edilən torpaqlar:
– boz, boz-çəmən. Suvarma tətbiq edilməyən torpaqlara dəmyə deyilir.

130.Endemik bitkilər xasdır:
-Naxçıvan və Talış dağları
131.Respublikamızın 11% ərazisini:
-meşə tutur.

132. Meşələrimiz əsasən 3 ağac növündən təşkil olunub:
1.Fıstıq
2.Palıd
3.Vələs

133.Kür çayı boyunca:
– tuqay meşələri çoxdur.

134.Azərbaycanda səhra:
-yoxdur

135.Ən çox çirklənmiş ərazilər:
-Abşeron yarmadası (neft), Daşkəsən(dağ mədən kombinant tullantıları)

136.Qoruqlar:
Qızılağac: heyvalar
Şirvan: ceyran
Qarayazı: tuqay meşəsi
Pirqulu: dağ meşə
Altıağac: dağ meşə
Qobustan: tarixi abidələr
Bəsitçay: şərq çinarı
Hirkan: relikt və endemiki bitkilər

FİZİKİ COĞRAFİ RAYONLAŞDIRMA

137.Azərbaycanda 5 fiziki-coğrafi vilayət var:
-Böyük Qafqaz
-Kiçik Qafqaz
-Kür-dağarası çökəkliyi
-Orta Araz
-Lənkəran

138.Böyük Qafqaz fiziki-coğrafi vilayəti:
-Samur-Dəvəçi fiziki-coğrafi rayonu
-Qonaqkənd fıziki-coğrafı rayonu
-Zaqatala-Lahıc fiziki-coğrafı rayonu
-Şamaxı (Dağlıq Şirvan) fiziki-coğrafi rayonu
-Qobustan-Abşeron fiziki-coğrafi rayonu.

139.Kiçik Qafqaz fiziki-coğrafi vilayəti:
-Gəncə fiziki-coğrafi rayonu
-Qarabağ dağları fiziki-coğrafi rayonu
-Qarabağ vulkanik yaylası fıziki coğrafi rayonu
-Həkəri fıziki coğrafi rayonu

140.Orta Araz (Naxçıvan) fiziki-coğrafi vilayəti:
-Şərur-Ordubad fiziki-coğrafi rayonu
-Günnüt -Qapıcıq fiziki-coğrafi rayonu (Naxçıvan)

141.Lənkəran fıziki-coğrafi fiziki-coğrafi vilayəti:
-Lənkəran fiziki-coğrafi rayonu
-Talış dağları rayonu

142.Kür dağarası çökəkliyi fiziki-coğrafi vilayəti:
-Acınohur-Ceyrançöl fiziki-coğrafi rayonu
-Qanıx-Əyriçay
-Qazax-Qarabağ
-Küdril-şirvan
-Arazboyu
-Kür-Araz

AZƏRBAYCANIN İQTİSADİ COĞRAFİYASl AZƏRBAYCANIN ƏHALİSİ

143.Azərbaycan əhalisi:
-artımının ikinci tipinə aid edilir. SSRİ dağıldıqdan sonra Azərbaycanda miqrasiya prosesi güclənmişdir. Əhalinin öz daimi yerindən başqa yerə köçməsi miqrasiya adlanır. Əhalinin öz ölkəsindən başqa ölkəyə getməsinə emiqrasiya adlanır. Ölkədən rus, erməni, yəhudi, ukraynalı və digərləri qismən getmişlər. Ermənistandan, Rusiyadan, Qazaxıstandan və digər Orta Asiya ölkələrindən xeyli miqdarda azərbaycanlı, ləzgi, məshəti türkləri gəlmişdir. Erməni təcavüzü nəticəsində Qarabağdan gələnlər əsasən Aran və Abşeronda məskunlaşmışlar. Ölkə əhalisinin 51%-ni qadınlar təşkil edir.
Azərbaycan çox millətli ölkədir. Əhalinin 90%-ni azərbaycanlılar təşkil edir. Ölkədə ruslar, ukraynalılar, ermənilər, kürdlər, ləzgilər, tatlar, talışlar, avarlar yəhudilər, məshəti türkləri yaşayırlar. Udinlər Qəbələ rayonunun Nic kəndində yaşayırlar. Əhalinin ən sıx olduğu ərazi Abşeron yarmadasıdır.

144.Əhalinin ən az sıxlığa malik əraziləri:
-Acınohur- Ceyrançöl.
Şəhər əhalisinin payının artmasına və onun genişlənməsinə urbanizasiya deyilir.

145.Azərbaycanda neçə şəhər var?
-69.Onlardan 14-ü respublika tabeliyindədir: Bakı, Gəncə, Sumqayıt, Mingəçevir, Şirvan (Əlibayramlı), Lənkəran, Şəki, Yevlax, Naftalan, Xankəndi, Şuşa, Naxçıvan, Culfa, Ordubad.

XALQ İSTEHLAKI MALLARI

146.YUN MÜƏSSİSƏLƏRİ:
-Bakı, Gəncə, Yevlax. Yevlaxdakı yunun ilkin emalı fabriki Zaqafqaziyada ən böyüyüdür.

147.XALÇAÇILIQ:
-Gəncə qismən Bakı

148.İPƏKÇİLİK:
-Şəki, Xankəndi, Ordubad

149.REKREASİYA (turizm) ehtiyatları:
Xəzər dənizinin sahilləri (Nabran- Yalama, Zarat-Giləzi, Şimal Abşeron), Şəki-Zaqatala, Gəncə-Qazax (Göygöl).

AQRAR-SƏNAYE KOMPLEKSİ

150.Kənd təsərrüfatı bütün dünyada aşağıdakı 2 yolla inkişaf edir:
1.EKSTENSİV yol: bu zaman kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı, əkin sahələrini genişləndirməklə və mal-qaranın sayı çoxaldılmaqla artırılır. Bu yol İOÖ-lər üçün səciyyəvidir.
2. İNTENSİV yol:bu zaman kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı əkin sahələri genişləndirmədən, mal-qaranın sayı artırılmadan, yeni daha məhsuldar toxum növlərinin, texnikanın, texnologiyanın, mineral gübrələrinin daha məhsuldar mal-qara növlərinin tətbiqi və yetişdirilməsi hesabına hər bir əkin sahəsinin və qaramalın məhsuldarlığının yüksəldilməsi yolu ilə çoxaldılmasıdır. Bu yol İEÖ- lər üçün səciyyəvidir.

ƏKİNÇİLİK

151.TAXILÇILIQ:
– Şəki, İsmayıllı, Şamaxı ,Ağcabədi, Cəlilabad, Sabirabad

152.ÇƏLTİKÇİLİK:
-LənkəranAstara

153.PAMBIQLIQ:
– Neftçala, Salyan, Biləsuvar, Sabirabad, Saatlı,İmişli, Beyləqan,Ağdam, Bərdə, Tərtər, Goranboy, Kürdəmir, Ucar, Göyçay, Ağsu

154.TÜTÜNÇÜLÜK:
-Şəki,Zaqatala,Naxçıvan

155.ÇAYÇILIQ:
– Lənkəran,Astara

156.TƏRƏVƏZÇİLİK:
-Tərəvəz istehsalına görə birinci yeri Lənkəran Astara (faraş tərəvəzçiliyi), ikinci yeri isə Quba-Xaçmaz (gecyetişən tərəvəz) tutur

157.BOSTAN BİTKİLƏRİ:
-Sabirabad, Saatlı, Zərdab, İmişli, Kürdəmir və Abşeronda (Zirə, Türkan)

158.KARTOFÇULUQ:
-Tovuz, Gədəbəy, Şəmkir, Göygöl, Qusar

159.ÜZÜMÇÜLÜK:
-Abşeron, Tovuz ,Şəmkir, Qazax, Ağstafa, Ağdam, Füzuli, Cəlilabad, Şamaxı, Naxçıvan

160.MEYVƏÇİLİK:
-Quba Xaçmaz tumlu meyvələr, Şəki Zaqatala qərzəkli və ya qoz ləpəli, Kür-Araz-quru subtropik meyvələr, Lənkəran Astara sitrus meyvələr, Abşeron cənub meyvəçiliyi meyvələr, Naxçıvanda-çəyirdəkli meyvələr yetişdirilir

161.HEYVANDARLIQ:
-Yay otlaqları kimi dağlığın çəmənlikləri, qış otlaqları kimi Kür-Araz, Samur Dəvəçi ovalıqlarının, Acınohur-Ceyrançölün, Qobustanın, Şərur,Ordubad düzənliyinin otlaqlarından istifadə olunur.

162.BARAMAÇILIQ:
Barama istehsalına görə 1-ci yeri Aran, 2-ci yeri Şəki-Zaqatala tutur.

163.BALIQÇILIQ:
-Bu sənaye sahəsi Xəzər dənizinin və Kür çayının balıq ehtiyatlarına əsaslanır. Ən böyük balıq kombinatı Neftçala rayonundakı Bankə qəsəbəsindədir.

NƏQLİYYAT VƏ İQTİSADİ ƏLAQƏLƏR

164.DƏMİRYOLU:
-Bakı-Rostov Bakı-Tbilisi-Batumi (xarici)

165.SU NƏQLİYYATI:
-Ən ucuz nəqliyyat növüdür. Bakı Türkmənbaşı, Aktau və Bektaş arasında dəmiryolu gəmi bərələri işləyir. Kür çayı mənsəbindən Yevlaxa qədər gəmiçilik üçün yararlıdır.

166.AEROPORTLAR:
-Bakı, Gəncə, Naxçıvan, Qəbələ, Lənkəran, Zaqatala.

167.BORU KƏMƏR:
-Abşeron, Quba-Xaçmaz, Aran, Gəncə-Qazax iqtisadi coğrafi rayonları

168.NƏQLİYYAT QOVŞAQLARI :
-Müxtəlif nəqliyyat yollarının kəsişdiyi yerə deyilir. Bakı, Yevlax, Gəncə, Şirvan ən böyük nəqliyyat qovşaqlarıdır.

169.İpək yolu:
-Azərbaycandan keçir.

170.Ölkəmizin əsas ticarət tərəfdaşları:
– Türkiyə, Rusiya, Qazaxıstan, Ukrayna, Gürcüstan, İran, ABŞ, Böyük Britaniya, BƏƏ.

172.Azərbaycan bu məhsulları ixrac edir:
-neft və neft məhsulları, pambıq lifi, əlvan metallar, kimya sənayesi məhsulları, xalça, meyvə-tərəvəz, spirtli içkilər, tütün məmulatları, balıq.

173.Əsas idxal məhsulları:
– maşın və avadanlıqlar, meşə materialları, taxıl, elektronika sənaye məhsulları, un, buğda, sitrus bitkiləri, paltar.

İQTİSADİ COĞRAFİ RAYONLAŞDIRMA

174.Azərbaycanda :
-5 coğrafi rayon onların tərkibində isə 10 iqtisadi coğrafi rayon ayrılır:

175.I.Böyük Qafqaz coğrafi rayonu.
Onun daxilinə aşağıdakı iqtisadi coğrafi rayonlar ayrılır:
-1.ABŞERON İQTİSADİ COĞRAFİ RAYONU.
Tərkibi: Respublika tabeli Bakı və Sumqayıt şəhərləri, Abşeron və Xızı inzibati rayonları. Əhalinin sıxlığına görə 1-cidir. Əsas ixtisaslaşma sahəsi neft və təbii qaz hasilatı, neft-kimya, üzvi və sintez kimyası. Cənub meyvələri, üzüm və zeytun yetişdirilir. Qobustan və Altıağac qoruğu var. Abşeronda rekreasiya ehtiyatları var. Xarici ölkələrlə quru sərhədi yoxdur. Urbanizasiya səviyyəsinə, milli tərkibinin müxtəlifliyinə, işçi qüvvəsinin sayına görə iqtisadi coğrafi rayonlar arasında birinci yeri tutur. Xəzər dənizinə çıxışı var. Aeroport (Bakı) fəaliyyət göstərir. Ekoliji cəhətdən ən gərgin regionu sayılır
2.QUBA-XAÇMAZ iqtisadi coğrafi rayonu.
Tərkibi: Quba, Xaçmaz, Qusar, Şabran (Dəvəçi), Siyəzən inzibati rayonları. Respublika tabeli şəhər yoxdur. Meyvəçilik (tumlu) üzrə Respublikada birinci yeri tutur. Tərəvəzçilikdə isə (gec yetişən) ikinci yeri tutur. Siyəzəndə neft çıxarılır. Bakı-Novorosiysk neft kəməri buradan keçir. Xaltan, Xaşı, Qalaaltı kimi mineral bulaqlar var. Xəzər dənizinə çıxışı var. Xarici ölkə (Rusiya) İIə həmsərhəddi var. Aeroport yoxdur. Xaçmazda sərhəd keçid məntəqəsi var. Əhalinin milli tərkibi müxtəlifdir. Azərbaycanlarla yanaşı ləzgi, yəhudi, rus, tatlar da yaşayırlar. Azərbaycanın ən böyük rayonu olan Quba rayonu burada yerləşir
3.DAĞLIQ ŞİRVAN iqtisadi coğrafi rayonu.
Tərkibi: Şamaxı, İsmayıllı, Qobustan, Ağsu inzibati rayonları. Tərkibində Respublika tabeli şəhər yoxdur. Seysmik cəhətdən ən fəal zonadır. Heyvandarlıq, taxılçılıq, Üzümçülük üzrə ixtisaslaşıb. Şərabçılıq yaxşı inkişaf edib. İsmayıllı və Pirqulu qoruqları var. Xəzər dənizinə çıxışı yoxdur. Xarici ölkələrlə həmsərhəd deyil. Nəqliyyat qovşağı və aeroport yoxdur. Bakı-Qazax avtomobil yolu rayon iqtisadiyyatında böyük rol oynayır. Ən iri şəhəri Şamaxıdır. Lahıc qəsəbəsi memarlıq xüsusiyyətləri ilə seçilir və muzey qoruq elan edilmişdir.
4.ŞƏKİ-ZAQATALA iqtisadi coğrafi rayonu.
Tərkibi: Balakən, Zaqatala, Qax, Oğuz, Qəbələ və respublika tabeli Şəki şəhəri. Ən çox ərazisi meşələrlə örtülən iqtisadi rayondur. Tütünçülük üzrə 1- ci, meyvəçilik (qoz ləpəli və ya qərzəkli) və baramaçılıq Üzrə 2-ci yeri tutur. Şəkidə çəltikçilik var. Şəki Azərbaycanın ən böyük ipəkçilk sənaye mərkəzidir. Zaqatalada fındıqtəmizləmə zavodu var. Qəbələdə (Nic) və Oğuzda udinlər yaşayır. Xəzər dənizinə çıxışı yoxdur. Xarici ölkələrlə (Rusiya və Gürcüstan) həmsərhəddir. Balakəndə keçid məntəqəsi var. 2 aeroportu ( Zaqatala və Qəbələ) var. Əhalinin milli tərkibi müxtəlifdir. Azərbaycanlılarla yanaşı avar,ləzgi, gürcü, saxur və s. xalqların nümayəndələri də yaşayır. Yevlax-Balakən dəmir və avtomobil yolları həm rayondaxili, həm də xarici iqtisadi əlaqələrdə mühüm rol oynadı.

176.II.Kiçik Qafqaz coğrafi rayonu.
-5.GƏNCƏ-QAZAX İQTİSADİ COĞRAFİ RAYONU. Tərkibi: Tovuz,Qazax,Ağstafa,Gədəbəy,Şəmkir,Daşkəsən, Göygöl (Xanlar), Samux, Goranboy inzibati rayonlar və Respublika tabeli Gəncə və Naftalan şəhərləri. Sənayenin inkişaf səviyyəsinə və şəhər əhalisinin sayına görə Abşerondan sonra 2-cidir.Burada qara və əlvan metallurgiya, inşaat sənayesi yaxşı inkişaf etmişdir. Şəmkir və Yenikənd su elektrik stansiyaları buradadır. Daşkəsəndə dəmir filizi, Zəylikdə alunit, Qazaxda bentonit gilləri çıxarılır. Gəncə əhalisinin sayına görə ölkənin 2-ci şəhəridir. İqtisadi rayon kartofçuluq və üzümçülük üzrə 1-ci yeri tutur. Goranboyda pambıqçılıq becərilir. Göygöl və Qarayazı qoruqları var. Böyük rekreasiya ehtiyatlarına malikdir. Bakı-Supsa, Bakı-Ceyhan, Bakı-Ərzurum kəmərləri buradan keçir. Xəzər dənizinə çıxışı yoxdur. Xarici ölkələrlə (Gürcüstan və Ermənistan) həmsərhəddir. Qazaxda keçid məntəqəsi var. Gəncədə aeroport var. Ermənistanın təcavüzünə məruz qalır. Kür çayı keçir. Bakı-Tbilisi dəmir və avtomobil yolları mühüm iqtisadi əhəmiyyətə malikdir.
6.KƏLBƏCƏR-LAÇIN iqtisadi coğrafi rayonu.
Tərkibi: Kəlbəcər, Laçın, Qubadlı rayonları. Respublika tabeli şəhər yoxdur. Hazırda ərazisi tamamilə Ermənistan tərəfindən işğal olunmuşdur. Rayon qoyunçuluq və dəmyə əkinçiliyi üzrə ixtisaslaşmışdır. Meşələri geniş sahə tutur. Qaragöl və Bəsitçay qoruları var. Filiz faydalı qazıntılarla zəngindir.Böyük rekreasiya ehtiyatlarına malikdir. Xarici ölkələrlə ( İran və Ermənistan) həmsərhəddir. Xəzər dənizinə çıxışı yoxdur. Aeroport yoxdur.
7.YUXARl QARABAĞ iqtisadi coğrafi rayonu.
Tərkibi: Ağdam, Tərtər, Xocalı, Xocavənd, Füzuli, Cəbrayıl inzibati rayonlar Şuşa və Xankəndi Respublika tabeli şəhərləri. Rayon ərazisinin böyük əksəriyyəti Ermənistan tərəfindən işğal olunub. Üzümçülük, taxılçılıq, heyvandarlıq inkişaf etmişdir. Mehmana polimetal, Şahbulaq əhəngdaşı yataqları var. Tərtərçayı üzərində Tərtər SES fəaliyyət göstərir. Qoruq yoxdur. Böyük rekreasiya ehtiyatlarına malikdir. İranla həmsərhəddir. Xəzərə çıxışı yoxdur.

177.III. ARAN coğrafi (iqtisadi coğrafi) rayonu:
-Tərkibi:Ağdaş, Ucar, Göyçay, Zərdab, Kürdəmir, Hacıqabul, Bərdə, Ağcabədi, Beyləqan, İmişli, Saatlı, Sabirabad, Biləsuvar, Salyan, Neftçala inzibati rayonları və respublika tabeli Mingəçevir, Şirvan (Əlİ Bayramlı), Yevlax şəhərləri. Neft çıxarılır. Azərbaycanda elektroenergetika sənayesi mərkəzidir. Mingəçevir və Varvara SES-lər buradadır. Pambıqçılığın mərkəzidir. Baramaçılıq üzrə 1-ci yeri tutur. Quru subtropik meyvələr və tərəvəz-bostan məhsulları yetişdirilir. Şoranlıqlar geniş yayılmışdı. Şirvan, Ağgöl, Türyançay qoruqları var. Kür qırağında tuqay meşələri var. Meşələr çox azdır. Bakı-Supsa, Bakı-Ceyhan, Bakı-Ərzurum kəmərləri keçir. Rekreasiaya ehtiyatları çox azdır. İranla həmsərhəddir. Biləsuvarda keçid məntəqəsi fəaliyyət göstərir. Xəzərə çıxışı var. Aeroport yoxdur. Yevlax və Şirvan nəqliyyat qovşaqlarıdır. Kür çayı keçir. Sahəsinə görə respublikada ən böyük, əhalisinin sayına görə ikinci iqtisadi rayondur.

178.IV.LƏNKƏRAN-ASTARA coğrafı (iqtisadi coğrafı) rayonu.
-Tərkibi:Cəlilabad, Masallı, Astara, Lerik, Yardımlı inzibati rayonları və Respublika tabeli Lənkəran şəhəri. Əhalinin sıxlığına görə 2-ci yerdədir. Hirkan və Qızılağac qoruqları var. Lerik və Yardımlı rayonlarını uzun ömürlülər diyarı adlandırırlar. Çay və sitrus meyvələri yetişdirilir. Tərəvəz (faraş) istehsalına görə 1-ci yerdədir. Tütünçülük inkişaf etmişdir. Böyük rekreasiya ehtiyatlarına malikdir. Xəzərə çıxışı var.İranla həmsərhəddir. Lənkəranda aeroport var. Astarada keçid məntəqəsi fəaliyyət göstərir. Milli tərkibi müxtəlifdir. Azərbaycanlılarla yanaşı talışlar da nıüəyyən faiz təşkil edir. Bakı-Astara dəmir və avtomobil yolları iqtisadi əlaqələrin inkişafında böyük rol oynayır.

179.V. NAXÇIVAN coğrafi (iqtisadi coğrafi) rayonu.
Tərkibi: Babək, Culfa, Sədərək, Şərur, Şahbuz, Kəngərli inzibati rayonları və Naxçıvan, Ordubad, Culfa Muxtar Respublika tabeli şəhərləri. Meşə demək olar ki, yoxdur. Tütünçülük inkişaf etmişdir. Meyvəçilik (çəyirdəkli), üzümçülük, baramaçılıq inkişaf etmişdir. Filiz faydalı qazıntılarla zəngindir. Burada Ağdərə və Gümüşlü polimetal, Parağaçay molibden, Nehrəm və Duzdağ xörək duzu, Şataxtı travertin yataqları vardır. Araz çayı üzərində Araz SES vardır. Badamlı, Vayxır, Sirab mineral suları var. Hər tərəfdən xarici ölkələrlə (Türkiyə, İran və Ermənistan) əhatə olunub. Araz çayı buradan keçir. Naxçıvanda aeroport var. Heç bir iqtisadi rayonla həmsərhəd deyil. Xəzərə çıxışı yoxdur. Sərhəd məntəqələri var.

180.Mərkəzi ilə uyğun olmayan rayonlar:
-Abşeron-Xırdalan, Qobustan-Mərəzə, Samux-Nəbiağah, Sədərək-Heydərabad.

181.Gəncədə 2 rayon var:
– Nizami və Kəpəz.

182.Bakının peyki :
-Sumqayıt şəhəridir.

183.Adları dəyişdirilən rayon və şəhərlər:
– Əlibayramlı-Şirvan, Dəvəçi-Şabran, Xanlar-Göygöl. Bakıda Əzibəyov-Xəzər.

184.Liman şəhərləri:
– Bakı, Nefçala, Salyan, Lənkəran.