Magistr ol İnformatika Qızıl Qaydalar
1. İnformatika sözü İNFORMasiya və
avtoMATİKA sözlərinin birləşməsindən
əmələ gəlib.
2. İnformasiyanın Ən kiçik, Elementar,
Minimal ölçü vahidi Bit-dir.
3. İnformasiyanın Əsas ölçü vahidi
Bayt-dır.
4. ASCII kodlaşdırma sistemində 1 simvol 1 bayt yer tutur.
5. UNİCODE kodlaşdırma sistemində 1 simvol 2 bayt yer tutur
6. Neyman Arxitekturasına görə EHM-lər Mərkəzi və Periferik OLmaqla iki hissədən
ibarətdir.
7. Daxiletmə (Giriş) Qurğuları: Klaviatura, Maus (Touchpad, trekbol, Joystic),
Scaner, Kamera, Mikrofon, Digitayzer, Tv Tuner.
8. Xaricetmə (Çıxış) Qurğuları: Monitor, Printer, Plotter, Ucadandanışan(Speaker),
Projektor.
9. Həm Daxiletmə Həm Xaricetmə Qurğuları: Sensor Ekran, Faks, Modem
10. Daxili Yaddaş Qurğuları: RAM, ROM, KEŞ, CMOS, REGİSTR
11. Xarici yaddaş qurğuları: HDD, FDD, DVD, CD, FlashCard, MemoryCard,
Strimmer(Maqnit Lent) Perfocard.
12. I nəsil EHM-elektron lampalar
13. II nəsil EHM-tranzistorlar
14. III nəsil EHM-inteqral sxemlər
15. IV nəsil EHM-böyük və çox böyük inteqral sxemlər
16. ASCII-də 1 simvol-1 baytdı, 256 simvol var
17. UNİCODE-da 1 simvol-2 baytdı, 65536 simvol var
18. Xaricetmə qurğuları- monitor, plotter, qulaqcıq, səsgücləndirici, strimmer, printer,
proyektor
19. Daxiletmə qurğuları-klaviatura, maus, trekbol, penmaus, coystik, skaner, qrafik planşet,
kamera, mikrofon,
20. Ana platada olur-BİOS,CPU,RAM,CMOS və s.
Bu Məlumatlar da Sizə Faydalı OLa Bilər
21. RAM– operativ, əməli, müvəqqəti, silinən yaddaş
22. ROM-daimi yaddaş
23. BİOS-sabit yaddaş,giriş və çıxış baza sistemi,ƏS-nin ilkin yüklənməsi təmin olunur,
komputerin daxili yaddaşında yerləşir,qurğuların işini,düzgün işləyib-işləməməsini
yoxlayır
24. CPU-mikroprosessordur, takt tezliyi və mərtəbəliliyi onun əsas xarakteristikasıdır
25. CMOS-yaddaş qurğusudur, metal-oksid yarımkeçiricidir, komputerin konfiqurasiyası,
zamanı və tarixi yadda saxlayır
26. Komputerin əsas tərkib hissələriØ
monitor, klaviatura, sistem bloku,
27. Printerlər olur-zəbli, zərbsiz
Ø Zərbli – matrisli və literli
Ø Zərbsiz – lazerli,şırnaqlı,termiki
28. Modem olur-daxili, xarici, quraşdırılmış
29. Ölçülərinə görə EHM-lər:
Ø çox böyük (super EHM)
Ø böyük
Ø orta
Ø kiçik
Ø çox kiçik (mikro EHM) – Fərdi komputer(FK)
30. Sistem blokuna daxildir– ana plata, qida bloku, harddisk, diskovod və s
31. OLE-obyektlərin əlaqələndirilməsi və quraşdırıl-ması, obyektin digər proqramlarla birgə
işləməsi və mübadiləsi vasitəsidir.
32. Hardware-komputerin aparat təminatı, texniki vasitələr (klaviatura,maus,printer,mikrofon
və s.)
33. Software-proqram təminatı (ƏS, antivirus, MS Office və s.) bütün proqramlar.
34. Brainware-alqoritmik dillər
35. Plug and play (qoş və işlə)- komputerə qoşulan qurğuların tanınması prosesini
avtomatlaşdırır, ƏS-nə yeni qurğular qoşularkən sistemin konfiqurasiya fayllarını
dəyişdirməsini, drayverlərin avtomatik tapılıb yüklənməsini, qurğuların avtomatik
sazlanmasını təmin edir
36. Mexaniki hesablama alətləri-abak, loqarifmik xətkeş,fərq maşını
İnformatikadan Qızıl Kimi Qaydalar
37. Mikroprosessorda yaddaş kimi registrdən istifadə olunur
38. Komputerə giriş şifrəsi BİOS-da qoyulur
39. UNİX, Windows,Windows NT-çoxməsələli ƏS-dir
40. Əməli yaddaş ən sürətli informasiya mübadiləsinə imkan verir
Bu Məlumatlar da Sizə Faydalı OLa Bilər
41. Komputerin məhsuldarlığı (iş sürəti) asılıdır-prosessorun takt tezliyindən
42. İnkjet-printerin xüsusiyyətidir,formatı-dpi,ppm
43. Sistem interfeysi (system şini)- komputerin mərkəzi və periferiya hissələrini əlaqələndirir
44. Əməli yaddaş ana paltada DDR slota qoşulur
45. UPS-prosessorun işçi gərginliyini təmin edir, gərginlik problemlərinin komputerə xətər
yetirməsinin qarşısını almaq üçün istifadə edilən qurğu
46. Slot-plata yuvası
47. Strimmer-böyük informasiya ehtiyatını yadda saxlayır, informasiyanı maqnit lentə yazır
48. HDD-ana plata üzərində deyil, fiziki yaddaşdır
49. 1-ci səviyyəli Keş yaddaş prosessorun daxilində yerləşir
50. İnformatika elmi ədəbiyyata XX əsrin 60-cı illərində fransız mütəxəssisləri tərəfindən
daxil olub
51. İnformasiyanın aktuallığı – informasiyanın cari vaxta uyğunluq dərəcəsi
52. İnformasiyanın emalı-məsələnin həlli
53. İnformasiyanın saxlanması – informasiyanın obyektdən sərt daşıyıcıya yazılması
54. Vizual informasiya-görünən informasiya
55. Audial informasiya-səsli informasiya
56. Taktil informasiya-toxunma ilə qəbul edilən
57. Ada Lavleys – Ç.Bebbicin hesablama maşınına proqram hazırlayıb, ilk qadın proqramçı
58. PS/2-klaviatura,maus
59. Fərdi komputerlər IV nəslə aiddir
60. IV nəsil komputer-BİS,ÇBİS
61. İlk ticari komputer– I nəsil
62. İlk fərdi komputer– IV nəsil
63. İlk klaviatura- III nəsil
64. Maqnit baraban– I nəsil
65. Komputerdə informasiya daşıyıcısı – lazer və maqnit diski, fleş və kartlar
66. II nəsil-alqoritmik dil
67. Kontroller-xarici qurğuların işini idarə edən elektron sxemlər
68. Monitorda ən kiçik obyekt-piksel
69. Skaynerdə ən kiçik obyekt -1 düyümdə olan nöqtələrin sayı
70. HDD,DVD,FDD,SSD,CD-yaddaş qurğusudur
71. Kuller-prosessor və digər çox qızan qurğuları soyudan qurğu
72. Fərdi komputerdə 1 simvolu kodlaşdırmaq üçün 8 mərtəbə yer ayrılır
73. 256 Gb=241 bit
74. 1B=23 bit
75. 1 KB=210 bayt
76. 1 MB=220 bayt
77. 1 GB=230 bayt
78. 1 TB=240 bayt
79. 1 PB=250 bayt
80. 1 EB=260 bayt
Bu Məlumatlar da Sizə Faydalı OLa Bilər
81. 1 ZB=270 bayt
82. I səviyyəli keş yaddaş- mikroprosessorun daxilində yerləşir
83. II səviyyəli keş yaddaş-ana plata üzərində olan prosessor və RAM arasında yerləşir
84. CPU,RAM və VIDEO KART əlaqələndirir-şimal çipset
85. Cache-prosessora gedən-gələn məlumatın qısa müddətdə saxlanılması üçün qurğu
86. Sensor monitorları-giriş və çıxış qurğulara aid edilir
87. Lokal şəbəkə-LAN (local area network)
88. Qlobal şəbəkə-WAN (wide area network)
89. Regional şəbəkə-MAN (metropolitan area network)
90. Fərdi şəbəkə- PAN (personal area network)
91. CAN (Campus area network)
92. Lokal şəbəkə qurmaq üçün lazımdır-kabel,şəbəkə kartı,HUB
93. LAN qurmaq üçün-işçi stansiyalar, server, interfeys plataları, kabellər
94. OSİ modelində qarşılıqlı əlaqə vasitələri 7 səviyyəyə bölünür
1.Fiziki səviyyə (Aşağı səviyyə)
2.Kanal səviyyə
3.Şəbəkə səviyyəsi
4.Nəqliyyat səviyyəsi
5.Seans səviyyəsi
6.Təqdimetmə səviyyəsi
7.Tətbiqi səviyyə (Yuxarı səviyyə)
95. İnternet-qlobal şəbəkədir
96. Server-öz resurslarını şəbəkə istifadəçilərinə təqdim edən komputerlər
97. Klient-şəbəkədən bəhrələnən tərəf
98. Mərkəzi qovşaq (server) komputeri-ulduzvari topologiyada olur
99. Provayder-internet xidmətlərini təklif edən müəssisə
100. WWW-da iş zamanı klient-server qarşılıqlı təsiri HTTP protokolu üzrə baş verir
Bu Məlumatlar da Sizə Faydalı OLa Bilər
101. İnternet üçün proqramlaşdırma dilləri-HTML, PHP, WML, XML, ASPNET,CSS
102. HTML-hyper transfer markup language
103. WML-wap səhifələri yaratmaq üçün istifadə edilən dil
104. COM- Kommersiya təşkilatları
105. ORG– Qeyri-kommersiya təşkilatı
106. EDU-təhsil idarələri
107. GOV-dövlət təşkilatları
108. MİL-hərbi müəssisələr
109. NET-şəbəkə
110. İNT – beynəlxalq təşkilatlar
111. POP3 (post office protocol)-elektron məktubların alınmasını təmin edir,
112. İP-komputer ünvanı
113. URL– web səhifə ünvanı
114. Provayder-internet xidməti təminatçısı
115. HTTP, HTTPS-müasir komputerlərdə informasiyanın qəbulu və ötürülməsi protokolu
116. Web hosting- web saytların fayllarının saxlandığı yer
117. İP ünvan-4 baytla, MAC ünvan-6 baytla ifadə edilir
118. İP ünvan-150.100.2.1 , 212.140.24.3 və s.
119. Ulduzvari topologiyanın əsas elementi-HUB
120. Koaksial kabel olur-şin topologiyada
121. İP ünvan- 0-255-ə kimi olur
122. Protokol-komputerlər arasında əlaqə
123. HUB-1 neçə şəbəkə qurğusunun qoşulduğu qurğu
124. Banner-reklam yerləşdirmək üçün nəzərdə tutulub
125. Marker-şəbəkə üzrə sərbəst olaraq hərəkət edən siqnal
126. Telekonfrans-USENET
127. Şəbəkə kartı-genişlənmə slotuna birləşdirilir
128. OSİ-açıq informasiya sistemlərinin qarşılıqlı əlaqəsi
129. Komputer şəbəkəsinin imkanları:
digər komputerlərə məlumat göndərmək
ümumi şəbəkə qurğularını (printer,skayner) istifadə etmə imkanı
digər komputerlərin sərt disklərinə müraciət etmə imkanı
komputer şəbəkəsinin ümumi diskində informasiyanı saxlama imkanı
130. Halqavari topologiya-şəbəkədə məlumatlar müəyyən bir istiqamətdə 1 komputerdən
qonşu komputerə ötürülmək şərti ilə lazımi ünvana çatdırılır, şəbəkə adapteri daim işçi
vəziyyətdə olmalıdır,1 komputer sıradan çıxarsa şəbəkənin işinə təsir edir
131. Şin topologiya-bütün komputerlər paralel olaraq şinə qoşulur, şəbəkəyə yeni
komputerlərin daxil edilməsi asandır, ən sadə struktura malikdir, informasiya kadrlar
şəklində şinlə hər 2 tərəfə ötürülür,1 komputer sıradan çıxanda şəbəkənin işinə təsir etmir
132. Ulduz topologiya– 1 komputer sıradan çıxarsa burda da şəbəkənin işinə təsir etmir
133. Token-Ring texnologiyasında- halqa topologiyasından istifadə olunur,
134. ARCNET texnologiyasında-ulduzvari topologiyadan istifadə edilir,
135. FDDİ-2 qat halqa topologiyasına əsaslanır
136. Lokal hesablama şəbəkəsinin birləşdirilməsi-təkrarlayıcı, körpü, marşrutizator, şlüz
vasitəsilə olur
137. Şlüz-müxtəlif şəbəkələri birləşdirir, daxili və xarici olur
138. Daxili şlüz protokolu-IGP (internal gateway)
139. Xarici şlüz protokolu-EGP (external gateway)
140. Təkrarlayıcı (repeater)-siqnalı gücləndirir
141. Körpü (bridge)-sərhədçi rolunu oynayır, şəbəkə üzrə hərəkəti məhdudlaşdırır, xəbərin
ünvanlanmış şəbəkəyə ötürülməsinə imkan verir
142. Marşrutizator (router)-eyni ƏS-dən istifadə edən müxtəlif tipli şəbəkələri birləşdirən
qurğu
143. Axtarış sistemləri:
Ø -altavista.com
Ø -google.com/az/ru
Ø -lycos.com
Ø -hotbot.com
Ø -yahoo.com
Ø -rambler.ru
Ø -yandex.ru
144. Web server-hipermətnləri təqdim edir
Ø TCP/İP-yə daxildir:
Ø İP-paketləri 1 komputerdən digərinə daşıyır
Ø İCMP (internet control meassage protocol)-səhvlər haqqında
Ø ARP (address resolution protocol)-İP ünvanı aparat ünvana çevirir
Ø UDP (user datagram protocol)
Ø SMTP (simple mail transfer protocol)-elektron məktub göndərən qurğu
Ø POP və ya İMAP
145. Tarixdə ilk web browser-NCSA Mosaic
146. Browser-web sənədlərə baxış proqramı
147. Poçt protokolu-SMTP,POP3
148. Şəbəkə protokolu-SMTP,POP3,FTP,TCP/İP
149. İSDN,TSP-şəbəkə protokolu deyil
150. OSİ modelində ən aşağı səviyyə-fiziki səviyyə
151. İSO-nun etalon modeli OSİ
152. Transiver-İST (işçi stansiya)-nı yoğun koaksial kabelə qoşan qurğu
153. Repiter-şəbəkə piqmentlərini birləşdirən qurğu
154. Konnektor-şəbəkə adapterini nazik koaksial kabellə birləşdirir
155. Terminator-açıq kabellərə şəbəkəni qoşur
156. Fiziki səviyyə-informasiya (bitlər) ötürülür
157. Kanal səviyyə-ötürülmə mühiti,səhvlər təyin edilir,səhvlərin düzəlişi yoxlanılır
158. Şəbəkə səviyyəsi-xəbərlərin ötürülməsində düzgün istiqamətin seçilməsini təmin edir
(İP,İPX)
159. Nəqliyyat səviyyəsi-növbəti səviyyələrə verilənin etibarlı dərəcədə ötürülməsini təmin
edir (TCP,SPX)
160. Seans səviyyəsi-dialoqun idarə edilməsini təmin edir,cari anda aktiv tərəfi qeyd
edir,sinxlonlaşdırma vasitələrini təqdim edir
161. Təqdimetmə səviyyəsi-informasiyanın məzmununu dəyişdirmədən onun təsvir olunma
formasını təyin edir (SSL-secure socer layer)
162. Tətbiqi səviyyə-istifadəçinin fayllara, printerlərə,hipermətnli web səhifələrə və s.
müraciətini təmin edir
163. İP protokolu-verilənlərin yalnız ötürülməsini təmin edir
164. TCP (transmission control protocol) nəqliyyat protokolu-informasiyanı bir neçə hissəyə
bölür,hər bir hissəni xüsusi nömrələyir,hər bir hissəyə işçi informasiya əlavə edir,onları
ayrı-ayrılıqda İP paketə düzür.Bu paket şəbəkə vasitəsilə göndərilir
165. FTP (faylları ötürmə protokolu)-internetə qoşulmuş istənilən komputerlə proqramlar və
ya mətn mübadiləsi edir: ftp://
166. URL (uniform resource locators)-fayl və ya resursun web-də yerləşdiyi ünvanı və ya
yeri göstərir
167. ISP (internet service provider)- web səhifənin internetdə yerləşdirilməsini təmin
edir,internetə qoşulma
168. HTTP (hiper text transport protocol)- web səhifələri internetdən çağıran mexanizmdir,
resursun ötürülməsi,serverlə əlaqə protokolu
169. Sosial şəbəkə– facebook, instagram, google plus, myspace
170. Şəbəkədə informasiyanın ən sürətli ötürülməsi-fiber optiklə mümkündür
171. www – internet xidməti
172. az-yuxarı səviyyəli domen
173. İnternet xidmətləri:
Ø elektron poçt (email)
Ø USENET-telekonfrans komputerlə diskussiya sistemidir
Ø TELNET-uzaqda yerləşmiş terminalların emulyasiya sistemi,şəbəkəyə birləşmiş
istənilən komputerə daxil olmaq üçündür
Ø FTP-ikilik say sistemində faylların axtarışı və ötürülməsi
Ø WWW-hipermətnə istinad etməklə sənədlərin axtarışı və ötürülməsi
Ø Gopher-şəkilsiz və hipermətnsiz www-ya oxşar,menyu sistemi vasitəsilə mətn
fayllalrının axtarışı və ötürülməsi,axtarış sistem menyusu ilə olur
174. Bridge (şəbəkədə körpü)-eyni protokol istifadə edən şəbəkələri birləşdirən vasitə
175. Simsiz şəbəkə– Wifi,Edge,Bluetooth,Irda
176. Alqoritm yaranıb-Əl-Xarəzmi tərəfindən
177. Nəticəvilik xassəsi-alqoritmin sonlu olması
178. Müəyyənlik xassəsi-alqoritmin hər bir addımı dəqiq və birqiymətli olmalıdır
179. Kütləvilik xassəsi-alqoritmin bir məsələ üçün deyil,bütün məsələlər sinfinə aid olması
180. Diskretlik xassəsi-alqoritmin hər bir addımı ardıcıl icra edilməlidir
181. Dövri alqoritmə misal- 100! (faktorial), 100 ədəd arasında ən kiçik ədədin tapılması,
max min ədədin tapılması və s.
182. Budaqlanan alqoritm– iki ədədin müqayisəsi
183. Alqoritm komputerdə icra olunur-proqramlaşdırma dili ilə
184. Basic dili – ilk dəfə proqramlaşdırmanı öyrənmək məqsədi ilə yaradılmışdır:
Müəllif: Magistr OL
