Proqram Təminatının İzahı (Software )

Proqram Təminatının İzahı (Software )

 

 

Baza proqramları

-Əməliyyat sistemləri : Ms Dos , Ubuntu , QNX , Linux , Redhat Unix , Os/2 , Mac Os , Maacintosh , Ios üÜ, Android , Windows 7 , Windows 8 , Windows 10 , Windows xp , Windows vista , Windows ME .
-Şəbəkə əməliyyat sistemləri : Unix , Linux , windows 2000 ,Window NT , Novelle netware , Solaris , IBM LAN
– Əməliyyat örtükləri : Windows 3.0 , Windows 1.0 , Windows 3.11 , Pc Shell , Norton Commander , Dos Navigator , Norton Navigator

Xidməti servis proqramları

-Antiviruslar : Kaspersky, panda , Avast , avira , Mc Afee , Dr. Solomon , Dr. Web , Nod 32, Eset, Total 360, Smart Security , Aidtest ,Norton
– Arxivatorlar ( Utilitlər) : Winrar(.rar) , Winzip(.zip) , Winarj (.arj) , Winace (.ace) , PowerArchive (.cab,.tar) , Hamster ( Sfx) , IzArc
– Fayl menecerləri : Fat 16 , Fat 32 , Ntfs
-Texniki xidmət proqramları (Diaqnostika proqramları ) : Pc tools , Everest , Disc Cleanup , Scan Disc , Drive Space , Disc Defreqmenter ,Restore , Recover , Tasc Scheduler , Sistem Information , Back Up
– Drayverlər

 

PROQRAMLAŞDIRMA DİLLƏRİ

-Aşağı səviyyəli dillər : Avtokod , Assambler , IL
-Yuxarı səviyyəli dillər : C+ , C# ,, ,Visual Basic , Turbo Pascal , Python, Cobol, Algol,Prolog ,Simula, Lisp , ADA , Fortran , Java , Delphy, PL\1 , Snobol , Occam, Eifel, HTML, PHP

Proqramlaşdırmanın Inteqrallaşdırılmış mühiti
Eclipse , Netbeans , Microsoft Visio , Dev c++

Proqram kompleksləri ( case texnologiyası )
Composer , ClearCase , Bpvin , Workbench , Cdez Tods

Ümumi teyinatli proqramlar

– Metn redaktorlari : MS word (.docx,.dotx) , Notepad (.txt) , Wordpad (.rtf) , Amipro , Lexicon ,Chywriter , Wordperfect , Sticky Notes , Write
– Cedvel prosessorlari : MS Excel ( .xlsx , .xltx) , Super Calc ,Lotus 1-2-3 , Quatro Pro
– Qrafik redaktorlar : Ms Paint ( .bmp , .png) , Adobe Photoshop (.pcd , .pcx) , Adobe Illustrator (.ai) , Corel Draw (.cdr) ,PhotoStyler ,Macromedia Free Hand ( fh5, .fh7) , 3D max , Autocad , Archicad , Orcad , Mathcad , Maya , Zbrush
– Muhasibat Proqramlari : 1C , Smart , Uyum
– Teqdimat proqramlari : MS power point ( .pptx , .ppsx, .potx) ,Windows Movie Maker – Sade klipler hazirlamaq
– Luget Proqramlari : Abby , Lingvo , Polyglot , Style , Oxford , Cambridge
– Tercume proqramlari : Dilmanc , Google Translate , Socrat , Babylon , Prompt , Intelsoft
– Multimedia Proqramlari : Windows media Player , Winamp , Aimp , Kmp , VLC
– Oyun Proqramlari
– Ekspert Sitemler : EMYCIIN , Expert Ease
– Oyredici proqramlar
– Nesriyyat sistemleri : QuarkEkspress ,Corel Ventura Publisher ,Ms Publisher , Page Marker
– Inteqrallasdrilmis paketler : Ms Office , Start Nave , Frame Work
– VBIS ( verilenler bazasinin idareetme sistemi ) : Mbase , Dbase , Rbase , Md Base , FoxPro , FoxBase ,Oracle , Mysql , Sql Server , Clipper , Paradox , Ms Access ( .Accdb) , Ingres , Progress , Informix , Vbase

Qlobal Komputer Sebekeleri

– Brauzerler ( veb sehifelere baxis proqramlari) : Google Chrome , Internet Explorer , Netscape Navigator Mosaic , Mozilla , Firefox , Opera , QNX , Maxthon , Safari , Baiudu
– Elektron Poct proqramlari : Euadora , Ms Outlook

Usulyonlu Proqramlar

Simplex , Stat Network , Maple , Tk solver , Deriver , MATHCAD , Matlab , Mathematica

İZAHLAR

 Proqram təminatı – kompüterə quraşdırılan bütün proqramlar toplusudur.
 Sistem proqramları – informasiyanın ilkin emalını həyata keçirən proqramlardır.
 Xidməti ( servis ) proqramlar – komputerin və əməliyyat sisteminin iş imkanlarını artırır,istifadəçiyə yeni interfeys təqdim edir.
 İnstrumental proqramlar – yeni proqram vasitələri yaratmaq üçündür.
 Tətbiqi proqramlar – istifadəçinin konkret məsələsinin həllinə yönəlib.
 Əməliyyat örtükləri – sistemin əzbər bilməli olduğumuz əmirlərdən bizi azad edir, istifadəçiyə yeni interfeys təqdim edir.
 Antiviruslar 5 cür təsnif olunur.
1. Dedektorlar – virusları tapır ama zərərsizləşdirmir.
2. Filtr ( keşikçi ) – sistemdə təhlükəli əməliyyatları izləyir.
3. Həkim – virusları tapır və silir.
4. İmmunizator ( vaksin ) –sistemə özünü virus kimi tanitdırır.
5. Müfəttiş ( Revizor ) – Sistemin əvvəlki vəziyyəti ilə cari vəziyyətini müqayisə edir.
 Arxivatorlar – faylları sıxaraq həcmini kiçildir . Arxivatorlar səhifə sayına təsir etmir.
 Disc Cleanup – diskdə lazımsız faylları silir.
 Scan Disc – diskdə məntiqi səhfləri aşkarlayər.
 Drive Space – diskin informasiya tutumunu artırır.
 Disc Defreqmenter – diskin işini optimallaşdırır , faylları diskin bir küncünə yığır.
 Restore – əməliyyat sistemini bir əvvəlki vəziyyətə bərpa edir.
 Recover – silinən faylları bərpa edir
 Tasc Scheduler – sistemə tapşırıqlar verir.
 Back Up – əməliyyat sistemini nüsxələyir.
 Sistem Information – system haqqında məlumat verir
 Translyator – yuxarı səviyyəli dildə yazılmış proqramı maşın dilinə çevirir. Translyatorlar iki cür olur.

1. İnterpretator – proqramı hissə hissə maşın dilinə çevirir
2. Kompilyator – proqramı bütünlükdə maşın dilinə çevirir.

 İlkin proqram – proqramlaşdırma dilində yazılmış proqramdır.
 İşçi proqram ( mütləq proqram ) –Komputerə səhfsiz tərcümə olunmuş proqramdır.
 Case texnologiyasi – Murekkeb informsiya sistemlerinin yaradilmasinda istifade olunur .
 AutoCad- 2 ve 3 olculu avtomatlasdirlmis layihelendirme paketidir.
 Orcad- electron qurgularin avtomatlasdirlmis layihelendirme paketidir.
 ArchiCad – tikinti ve mebel senayesinin avtomatlasdirlmis layihelendirme paketidir.

VİRUSLAR

 Viruslar komputerə zərər məqsədi ilə istifadəçilər tərəfindən yaradılır.
Viruslar 4 yerə bölünür.
1. Yaşayış mühitinə görə : fayl virusları , yükləmə virusları , fayl – yükləmə virusları , şəbəkə virusları
2. Yoluxdurma üsuluna görə : rezident , qeyri – rezident
3. Alqoritmik xüsusiyyətlərinə görə : Troyan, stels, parazit, macro, telebe, soxulcan, spam, kompanyon, polimorf
4. Destruktiv imkanlarına görə : Ziyansiz , Tehlukeli ,Tehlukesiz ,Cox tehlukeli
 Fayl virusları – yoluxduğu faylın kod sistemini dəyişir, (com , exe , bat tipli ) fayllara yoluxur.
 Yukleme virusu- Diskin yukleyici sektorunnu zedeliyir .
 Sebeke virusu – Internetden ve local sebekeden yoluxur .
 Rezident- Emeli yaddasda daimi yerlesen proqramlardir.
 Qeyri-rezident- Istifadeci terefinden aktivlesdrilir.
 Troyan- En tehlukeli virusdur.
 Polimorf- ozu-ozune coxalan viruslardir. Viruslarin axtarisini cetinlesdir .
 Stels- antiviruslar terefinden tapila bilmeyen viruslardir .
 Macro – Office proqramlarina yoluxur .
 Spam- arzu olunmaz reklam xarakterli viruslardir .

Proqramarin versiyalar

 free – istifadesi pulsuz olan proqramlardir.
 Demo- proqramin bir hissesi pullu, bir hissesi pulsuz proqramlardir . tam versiya deyil.
 Trial – Sinaq muddetli proqramlardir.
 Crack – Lisenziyasi sindirilmis proqramlardir.
 Shareware- Paylasilmasina ve istifadeci sayina mehdudiyyet qoyulan proqramlardir.
 Portable- Qurasdirmadan istifade olunan proqramlar

QEYDLƏR
1. Proqramin yuklenmesi- Sert diskden emeli yaddasa yuklenmesidir(loading)
2. Proqramin qurasdirilmasi- proqramin digger xarici yaddas qurgularindan sert diske yuklenmesidir (install)
3. Proqramin endirilmesi – Proqramin internetden sert diske yuklenmesidir

Standart Proqramlar – Komputerin uzerinde gelen proqramlardir
Start- All Programs – Accessories
a) Ease of Access
b) System tools